place
-
Kabaty
keyboard_arrow_down
Szlak rozpoczyna się przy parkingu w Powsinie, przy ulicy asfaltowej i pętli autobusowej. Z asfaltu wjeżdżamy przez drewnianą bramę w las, w ulicę Rydzową. Jest to obszar Rezerwatu Las Kabacki.
Rezerwat Przyrody Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego jest parkiem leśnym położonym w południowej części Warszawy. Administracyjnie należy do dzielnicy Ursynów. Las Kabacki to rezerwat krajobrazowy. Położony jest na płaskim terenie urozmaiconym we wschodniej części wzniesieniami pochodzenia wydmowego. Wyjątkowym akcentem krajobrazowym jest wysoka skarpa nad pradoliną Wisły, która jest jednocześnie granicą najbardziej na wschód wysuniętej części rezerwatu. Jest to największy na Mazowszu rezerwat przyrody. Ma on nie tylko duże znaczenie przyrodniczo-krajobrazowe, ale i historyczne.
Rezerwat uzyskał ochronę prawną w 1980 roku. Ochroną objęto 902,68 hektara terenu. Celem ochrony jest fragment Skarpy Warszawskiej wraz z leśnym zespołem grądowym. Nazwa rezerwatu pochodzi od dawnej wsi Kabaty, położonej na malowniczej, pociętej jarami skarpie wiślanej.
Imię Stefana Starzyńskiego rezerwat otrzymał z racji wykupienia tych terenów z rąk prywatnych (była to wówczas część dóbr rodu Branickich) na rzecz miasta w 1938 roku z inicjatywy ówczesnego prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego.
Pomimo strat, jakie Las Kabacki poniósł w czasie wojny, zachował się tu wielogatunkowy drzewostan, często o charakterze piętrowym, oraz bogate runo. Są tu duże obszary porośnięte starodrzewem 120–160-letnim z licznymi pomnikowymi dębami, sosnami i bukami. W górnym piętrze drzewostanu występuje dąb szypułkowy, sosna, brzoza brodawkowata, osika, ale również buk, modrzew, lipa drobnolistna, klon zwyczajny oraz jesion wyniosły i wiąz górski. W starych drzewostanach dolne piętro tworzą takie drzewa jak lipa, dąb, grab i klon. Zdarzają się też jabłonie, grusze i trześnie. W warstwie krzewów występuje też leszczyna. W bogatym runie można spotkać bardzo rzadkie już rośliny objęte ochroną gatunkową, takie jak lilia złotogłów, widłak babimór, turzyca drżączkowata oraz łany konwalii majowej. Spotkać tu można sarny, dziki, lisy, borsuki, łasice, kuny leśne i domowe, jeże, a z ptaków: myszołowa, kobuza, pustułkę, krogulca, puszczyka, sowę uszatą, dzięcioła zielonego i dzięcioła czarnego, grubodzioba, krzyżodzioba, gila i inne. Z ciekawszych zwierząt można wymienić rzekotkę drzewną, padalca i zaskrońca.
Ciekawostką turystyczną jest stojąca na skraju lasu leśniczówka wybudowana w roku 1890 – zabytek kultury. W południowo-wschodniej części lasu położony jest park kultury w Powsinie, graniczy z nim ogród botaniczny Polskiej Akademii Nauk. W pobliżu zachodniej krawędzi lasu znajduje się pomnik upamiętniający ofiary katastrofy lotniczej samolotu „Tadeusz Kościuszko” z 9 maja 1987 roku.
Na terenie lasu znajduje się również Centrum Operacji Powietrznych oraz podległy mu 21. Ośrodek Dowodzenia i Naprowadzania. Na terenie jednostki jest wielokondygnacyjne podziemne centrum dowodzenia i analizy sytuacji. Według informacji znajdujących się na tabliczce przy wejściu do jednostki na jej terenie polskim naukowcom udało się złamać szyfr Enigmy.
Las Kabacki to także miejsce historyczne, związane z losami Polski. Tutaj znajdują się miejsca straceń i mogiły partyzanckie z ostatniej wojny. W latach 1943–1944 chroniły się tu grupy partyzanckie i był to teren ćwiczeń oddziałów AK. W czasie powstania warszawskiego koncentrowały się tu, stąd atakowały i odbierały broń zrzutową oddziały AK zgrupowania „Grzymały”. Podczas II wojny światowej Niemcy zamordowali w lesie co najmniej kilkuset mieszkańców Warszawy („warszawski pierścień śmierci”).
Z uwagi na bliskość Ursynowa, ogromnej i wciąż rozwijającej się dzielnicy Warszawy, las zyskuje charakter parku – w każdy weekend spędzają w nim czas setki (jeśli nie tysiące) osób.
Jedziemy drogą szutrową przez las. Po jej obu stronach widzimy ogrodzenie z żerdzi.
Ścieżka prowadzi lekko pod górę. Po 200 metrach po lewej stronie mijamy odjazd na leśniczówkę. Po kolejnych 250 metrach docieramy do skrzyżowania leśnych szlaków. Tu rozpoczyna się Chojnowski Szlak Rowerowy (zielony). Szlak zielony biegnie prosto, my zaś skręcamy w lewo i po 50 metrach, na kolejnym skrzyżowaniu, wjeżdżamy na asfalt. Jedziemy dalej prosto, po lewej mijamy restaurację, po prawej – duże boisko. Jedziemy równym, wygodnym asfaltem – po lewej stronie znajduje się las, po prawej – malownicze, rozległe łąki. Znaki informują nas, że jedziemy w stronę ogrodu botanicznego. Po 600 metrach kończy się asfalt, wjeżdżamy na drogę szutrową, która wije się przez las i łąki.
place
2 km
Klarysew
keyboard_arrow_down
Po 400 metrach zaczynają się zabudowania. Jedziemy ulicą Muchomora, po lewej stronie widzimy ciągnące się na długim odcinku wysokie murowane ogrodzenie. 500 metrów dalej docieramy do skrzyżowania z drogą asfaltową. Po lewej stronie widzimy ogród botaniczny i pętlę autobusową. Przecinamy skrzyżowanie i jedziemy dalej prosto ulicą Muchomora.
Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN w Warszawie –
znajduje się przy południowej granicy dzielnicy Ursynów. Położony jest na górnym tarasie doliny Wisły, na wysokości 87–102 m n.p.m. Założony został w 1974 roku. Obecnie ogród ma powierzchnię 40 hektarów, z czego dla zwiedzających udostępnionych jest około 30 hektarów. W ogrodzie dotychczas udało się zgromadzić ponad 8600 taksonów, pogrupowanych tematycznie: arboretum, kolekcja flory polskiej, rośliny ozdobne, użytkowe i egzotyczne.
W arboretum znajduje się około 1900 taksonów: drzewa, krzewy i pnącza z różnych kontynentów. Jedną z głównych kolekcji są różaneczniki (360 taksonów), zarówno zimozielone, jak i azalie. Obszerna jest także kolekcja magnolii. Znajdują się tu dość duże populacje metasekwoi chińskiej oraz różnych form kosodrzewiny. W arboretum są m.in.: mikrobiota syberyjska, cedrzyńce kalifornijskie, cypryśniki błotne, głowocisy japońskie, mamutowiec olbrzymi, szydlice japońskie, cyprysiki groszkowe, żywotnikowce japońskie oraz dwa cedry himalajskie. Na terenie kolekcji roślin wrzosowatych, która znajduje się tuż koło arboretum, rosną szydlice, kuningamie chińskie i sośnice.
Wśród zbiorów roślin ozdobnych można wyróżnić rozarium, obejmujące 590 gatunków i odmian róż. Jest to największa tego typu kolekcja w Polsce, stanowiąca zarazem Narodową Kolekcję Róż. Znajdują się w niej także stare odmiany, uprawiane obecnie bardzo rzadko: róże damasceńskie, burbońskie, portlandzkie i remontanty. Kolekcja roślin cebulowych i kłączowych obejmuje przede wszystkim irysy (300 taksonów), lilie (134 taksony) i dalie (100 taksonów). Ogród bylinowy, zakomponowany na urozmaiconym wzniesieniami i stawikami terenie o powierzchni około 1 hektara, obejmuje około 800 taksonów.
W kolekcji flory polskiej naczelne miejsce zajmuje roślinność górska, która prezentowana jest na trzech specjalnie usypanych wzniesieniach odpowiadających Tatrom, Pieninom i Bieszczadom. Teren otoczony jest zagajnikami limby i kosodrzewiną.
Rośliny użytkowe znajdujące się w ogrodzie to przede wszystkim drzewa i krzewy owocowe, wśród nich jest ponad 500 starych, obecnie już nieuprawianych odmian jabłoni. Niektóre pochodzą z XVI i XVII wieku. Prezentowana jest także kolekcja warzyw, w tym roślin dyniowatych i psiankowatych.
W szklarniach o powierzchni około 2000 m² zgromadzone są rośliny klimatu ciepłego (ok. 2000 taksonów), m.in. rośliny cytrusowe, paprocie drzewiaste i epifity. W części pustynnej prezentowane są kaktusy i inne sukulenty.
Jedziemy wciąż prosto piaszczystą, miejscami bardzo wyboistą, ale niezwykle malowniczą polną ścieżką wijącą się pomiędzy łąkami, lasami i nielicznymi zabudowaniami. Po 1100 metrach, na skrzyżowaniu polnych ścieżek, odbijamy w prawo. Droga, nieco równiejsza, wciąż wije się między łąkami i leśnymi skupiskami. 500 metrów dalej przejeżdżamy przez tory kolejowe i jedziemy prosto. Po 200 metrach zaczynają się zabudowania. Jedziemy wciąż prosto ulicą Wąską – piaszczystą, miejscami szutrową drogą pośród zabudowań. Mijamy nieliczne skrzyżowania z bocznymi piaszczystymi drogami.
place
4 km
Konstancin-Jeziorna
keyboard_arrow_down
Po 600 metrach dojeżdżamy do skrzyżowania i skręcamy z ulicy Wąskiej w prawo, w ulicę Torową, i zaraz, po kilku metrach skręcamy z drogi szutrowej w lewo na asfalt i dojeżdżamy do skrzyżowania. Przejeżdżamy przez skrzyżowanie na wprost. Nasza droga zaraz za skrzyżowaniem skręca łukiem w lewo. Jedziemy wygodnym, równym asfaltem pomiędzy zabudowaniami. Po 200 metrach skręcamy ostro w prawo, w ulicę Szkolną. Po kolejnych 200 metrach widzimy po lewej murowaną kapliczkę na terenie posesji. W tym miejscu droga asfaltowa odbija w prawo, my zaś wjeżdżamy prosto w szutrową wąską ścieżkę biegnącą między ogrodzeniami. Po 100 metrach docieramy do rozwidlenia dróg i odbijamy w prawo. Nasza ścieżka prowadzi nasypem o porośniętych poboczach, po prawej widzimy oczka wodne, po lewej – rzadki las i łąki. Po 200 metrach docieramy do mostka. Tuż przed nim skręcamy w lewo. Jedziemy ubitą piaszczystą drogą, biegnącą szlakiem czerwonym – Szlakiem Głównym Krainy Jeziorki. Początkowo droga wije się przez rzadki las i łąki, potem po prawej stronie widzimy rzekę, po lewej stawy. Po 800 metrach widzimy po prawej tamę, nasza droga z piaszczystej przechodzi w betonowe płyty.
place
6 km
Konstancin-Jeziorna
keyboard_arrow_down
Dojeżdżamy do drogi asfaltowej prowadzącej wiaduktem nad rzeką. Po lewej stronie widzimy stację benzynową. Skręcamy w lewo, przejeżdżamy wiadukt i po 200 metrach dojeżdżamy do ronda. Po lewej stronie mijamy Starą Papiernię.
W XVIII wieku w tym miejscu powstał młyn z papiernią – jeden z najstarszych zakładów papierniczych w Polsce i pierwszy na terenie Mazowsza. Przy papierni stanęł osada, która w 1962 roku uzyskała prawa miejskie.
W XIX wieku poniżej papierni z inicjatywy Edwarda Natansona wybudowana została fabryka papieru Mirków, znana przez lata jako WZP – jeden z głównych producentów papieru w PRL-u. Od tamtej pory przyjęło się nazywać stary kompleks „górną papiernią”, nowy zaś „dolną papiernią”. Z biegiem czasu stary kompleks został zmieniony w szmaciarnię (tym mianem jest nadal czasem określany) oraz magazyny. Spłonął niemal doszczętnie w 1986 roku. W odrestaurowanych i rozbudowanych budynkach starej części papierni stworzono w 2002 roku centrum handlowe Stara Papiernia.
Po drugiej stronie ronda widzimy park. Pokonujemy rondo i jedziemy na wprost, w aleję parkową. Po 200 metrach aleja parkowa rozwidla się, odbijamy w prawo, przejeżdżamy mostek i po 100 metrach pomiędzy słupkami wyjeżdżamy z parku. Przed nami skrzyżowanie osiedlowych chodników. Jedziemy prosto drogą wyłożoną kostką, po 100 metrach, po prawej stronie, zaczynają się garaże. Po 200 metrach ścieżka z kostki się kończy, mijamy ostatnie garaże i wjeżdżamy na ubitą drogę. Po prawej stronie mijamy boisko, po lewej pola. Droga zwęża się, prowadzi malowniczą trasą pomiędzy łąkami, potem wjeżdżamy w ładny jasny las.
place
8 km
Obory
keyboard_arrow_down
Po 800 metrach dojeżdżamy do asfaltu i skręcamy w lewo. Jedziemy równym, wygodnym asfaltem pomiędzy polami, lasami i zabudowaniami. Po 400 metrach dojeżdżamy do skrzyżowania. W prawo odchodzi Szlak Czarny Łącznikowy, po lewej mijamy Pałac w Oborach. Nasza droga prowadzi dalej prosto asfaltem, pomiędzy łąkami i zabudowaniami.
Pałac w Oborach to rezydencja wiejska z XVII wieku położona w gminie Konstancin-Jeziorna we wsi Obory. Od 1650 roku w posiadaniu Obór był Jan z Wielopola, wojewoda krakowski. W 1688 roku dziedzicem dóbr stał się jego syn Jan, który w miejscu starszego drewnianego dworu wybudował pałac w stylu barokowym. Charakteryzował się on łamanym dachem polskim odmiany krakowskiej. Nad drzwiami umieszczono herb Wielopolskich – Starykoń. W latach 1785–1791 na zlecenie Urszuli Wielopolskiej de domo Potockiej wyremontowano pałac. Zmieniono dach na mansardowy. Umieszczono w nim okna w rokokowych blaszanych obramieniach. Sufity otrzymały profilowane gzymsy. W 1893 roku do pałacu została dobudowana kaplica, unowocześniono wnętrza i przeniesiono schody prowadzące na piętro na tył budynku. Obecnie jest to budynek murowany, parterowy, z mieszkalnym poddaszem. Posiada układ wnętrz dwutraktowy, z holem, sienią, klatką schodową na osi. Nie jest udostępniony do zwiedzania.
Na pałacowych terenach znajdują się także: oficyna podworska z XVIII wieku; dawna stajnia wzniesiona w drugiej połowie XVIII wieku, przebudowana na mieszkanie i pomieszczenia gospodarcze; park krajobrazowy z XVIII wieku; budynki gospodarcze z XIX wieku: czworaki, gorzelnia, browar, magazyn zbożowy. Miejscowość Konstancin-Jeziorna została utworzona na rozparcelowanej części majątku oborskiego pod koniec XIX wieku. Jej nazwa pochodzi od imienia Konstancji z Potockich Skórzewskiej.
Po 100 metrach mijamy po lewej sklep spożywczy, dalej zabudowania dawnego PGR-u. Po prawej widzimy pola i duże trawiaste boisko. 400 metrów dalej, po lewej stronie, mijamy bloki mieszkalne, a 100 metrów dalej w lewo odchodzi droga dojazdowa do budynków. Po kolejnych 100 metrach rozstajemy się ze szlakiem czerwonym, który prowadzi dalej prosto, i skręcamy w prawo, w ulicę Baczyńskiego. Z prawej strony widzimy mapę Krainy Jeziorki. Jedziemy równym, wygodnym asfaltem pośród łąk.
place
9 km
Parcela
keyboard_arrow_down
Po 400 metrach mijamy tabliczkę informującą, że wjeżdżamy do miejscowości Parcela. 100 metrów dalej, tuż przed znajdującą się po lewej stronie kapliczką, skręcamy w lewo, w drogę asfaltową. Jedziemy pomiędzy rozległymi polami, lasami i zabudowaniami, wzdłuż linii autobusu L-15. Po 1200 metrach droga skręca łukiem w prawo. Tutaj kończy się miejscowość Parcela. Mijamy skrzyżowanie z ulicą Grzybowską i znajdujący się po lewej stronie krzyż i pomnik ku czci bohaterów powstania 1863 roku. Nasz szlak wiedzie dalej prosto, przez rzadki las i między nielicznymi zabudowaniami.
place
11 km
Cieciszew
keyboard_arrow_down
Po 500 metrach wjeżdżamy do Cieciszewa, mijamy pola i zabudowania. 600 metrów dalej dojeżdżamy do skrzyżowania z drogą główną. Przed skrzyżowaniem, po lewej, widzimy niewielki plac, przy nim sklep spożywczy i budynek Ochotniczej Straży Pożarnej. Przecinamy skrzyżowanie na wprost i po 100 metrach, na rozwidleniu dróg, skręcamy w lewo. Niezbyt szeroka, ale wygodna asfaltowa droga wije się pomiędzy zabudowaniami. Po 400 metrach mijamy skrzyżowanie z drogą odchodzącą w prawo. 100 metrów dalej kończy się asfalt i teren zabudowany. Jedziemy dalej prosto, szeroką i dość wygodną, choć miejscami kamienistą drogą szutrową. Wokół nas rozciągają się łąki i niezbyt gęste skupiska leśne. Niekiedy mijamy zarośnięte chwastami sady. Po 900 metrach droga rozwidla się, trzymamy się lewej strony, mijamy po lewej kilka zabudowań. Dalej nasza droga wiedzie przez rzadki las i łąki. 400 metrów dalej do naszego szlaku dołącza ścieżka z lewej strony, zaraz potem docieramy do rozwidlenia dróg. Jedziemy dalej, trzymając się prawej strony.
place
14 km
Dąbrówka
keyboard_arrow_down
Po 300 metrach kończy się droga szutrowa, wjeżdżamy na asfalt prowadzący pomiędzy zabudowaniami. Po kolejnych 200 metrach dojeżdżamy do skrzyżowania z biegnącą przed nami łukiem drogą asfaltową. Po lewej stronie widzimy kapliczkę. Jedziemy dalej, trzymając się lewej strony drogi. Szlak prowadzi dobrej jakości asfaltem pomiędzy rzadką zabudową wiejską i willową oraz polami. 200 metrów dalej mijamy po lewej świetlicę wiejską.
place
15 km
Podłęcze
keyboard_arrow_down
Po 700 metrach kończy się Dąbrówka i zaczynają zabudowania miejscowości Podłęcze. 200 metrów dalej widzimy po lewej schowaną między drzewami kapliczkę. Jedziemy pomiędzy polami, zabudowaniami i nielicznymi sadami. W Podłęczu dołącza do naszej drogi z prawej strony Szlak dookoła Góry Kalwarii, który będzie nam towarzyszył niemal do końca trasy. Po 900 metrach mijamy po prawej sklep spożywczy. 400 metrów dalej mijamy po prawej kapliczkę i krzyż. Przed nami kolejny, długi odcinek drogi między zabudowaniami, polami i rzadkimi skupiskami leśnymi.
place
17 km
Wólka Dworska
keyboard_arrow_down
Po 1100 metrach kończy się Podłęcze, mijamy niewielki las i wjeżdżamy do miejscowości Wólka Dworska. Po lewej widzimy wał przeciwpowodziowy Wisły, po prawej – zabudowania i sady. Jedziemy dobrej jakości drogą asfaltową. Po 700 metrach mijamy skrzyżowanie z drogą asfaltową odchodzącą w prawo. 500 metrów dalej widzimy z prawej strony krzyż. Asfalt staje się nieco bardziej wyboisty. Po kolejnych 500 metrach kończy się miejscowość Wólka Dworska. Po lewej stronie wciąż biegnie wał, po prawej są rozległe pola, sady i nieliczne skupiska drzew. 400 metrów dalej po prawej stronie widzimy staw, nasza droga odbija w lewo i przechodzi na drugą stronę wału. Jadąc na wprost dojedziemy do bunkrów pruskich leżących na prywatnych działkach. Jedziemy pośród łąk i leśnych skupisk i po 500 metrach przejeżdżamy krótkim tunelem pod wiaduktem kolejowym.
place
21 km
Góra Kalwaria
keyboard_arrow_down
Po 100 metrach zaczynają się zabudowania Góry Kalwarii. 100 metrów dalej asfalt biegnie ostro pod górę – przed nami dość stromy podjazd. Wspinamy się ulicą Lipkowską między zabudowaniami i leśnymi skupiskami. Po 200 metrach podjazd się kończy, po prawej jest wysoki ceglany mur, po lewej– zabudowania. Jedziemy wzdłuż muru i po 600 metrach docieramy do skrzyżowania z drogą asfaltową. Po prawej stronie widzimy kościół. Na skrzyżowaniu skręcamy w lewo w szeroką asfaltową drogę, która łukiem odbija w prawo. Po lewej stronie mijamy szkołę. 200 metrów dalej po prawej mijamy niewielki skwerek, po kolejnych 100 metrach widzimy po prawej większy skwer z popiersiem Marszałka Józefa Piłsudskiego. Skręcamy w lewo w ulicę Świętego Antoniego – wyłożoną płytami chodnikowymi drogę pomiędzy zabudowaniami. Po chwili płyty chodnikowe przechodzą w wyboiste kocie łby i droga opada w dół – przed nami dość ostry i niełatwy technicznie zjazd. Po prawej stronie widzimy ceglany mur, po lewej zabudowania. Po 300 metrach droga staje się piaszczysta, odbijamy w prawo, przejeżdżamy przez mostek i jedziemy znów prostą, wygodną, ubitą drogą przez rozległe łąki i leśne skupiska.
place
23 km
Góra Kalwaria
keyboard_arrow_down
Po 200 metrach droga odbija w prawo, przejeżdżamy pod trasą nr 50 na Otwock i zaraz za krótkim tunelem odbijamy w lewo. 200 metrów dalej dojeżdżamy do skrzyżowania z drogą asfaltową i skręcamy w prawo. Znów po lewej stronie jest wiślany wał, a po prawej – rozległe pola. Po 200 metrach widzimy odchodzącą na prawo w pole szeroką ścieżkę – około 100 metrów od asfaltu, w szczerym polu na niewysokim kopcu stoi mały obelisk upamiętniający dekorowanie przez Marszałka Józefa Piłsudskiego w 1921 roku, w tym właśnie miejscu, Orderem Virtuti Militari artylerzystów konnych. Nasza droga prowadzi asfaltem, który po 300 metrach odbija w lewo, my zaś jedziemy dalej prosto ubitą piaszczystą drogą. Po prawej nadal widzimy rozległe pola i sady, po lewej – wiślany wał. Droga jest tu nieco gorszej jakości, wyboista, niekiedy bardzo piaszczysta. Można skorzystać więc z biegnącej u podnóża wału trawiastej ścieżki.
place
25 km
keyboard_arrow_down
Po 1500 metrach dojeżdżamy do rozwidlenia dróg. Skręcamy ostro w prawo i jedziemy piaszczystą, miejscami kamienistą drogą między sadami i polami. Po 200 metrach, na kolejnym rozwidleniu, odbijamy w lewo i jedziemy ulicą Księdza Sikorskiego. Pośród sadów i pól zaczynają pojawiać się nieliczne zabudowania. Po 800 metrach mijamy odjazd w prawo, jedziemy dalej prosto wijącą się pośród pól piaszczystą drogą. W oddali widać już ruiny zamku w Czersku.
place
27 km
Czersk
keyboard_arrow_down
Po 500 metrach dojeżdżamy do rozwidlenia i skręcamy w lewo, w drogę asfaltową prowadzącą dość ostro pod górę. Po 100 metrach przejeżdżamy przez mostek nad Jeziorem Czerskim.
Jezioro Czerskie wraz z roślinnością nadbrzeżną i terenami bagiennymi zajmuje obszar około 9 hektarów. Tworzy obramowanie odcinka skarpy wiślanej, zwieńczonej ruinami zamku książąt mazowieckich. W 1949 roku zostało uznane za pomnik przyrody.
Po kolejnych 100 metrach mijamy skrzyżowanie z drogą asfaltową biegnącą w lewo. Jedziemy dalej prosto, przez niezbyt gęsty las. Za nim zaczynają się zabudowania. Po 300 metrach docieramy na rynek w Czersku. Wokół niego usytuowane są sklepy, przed nami, na środku rynku, jest skwer, za nim wejście na teren zamku. Tutaj kończy się nasz szlak.
Zamek książąt mazowieckich w Czersku jest zamkiem gotyckim, zbudowanym na przełomie XIV i XV wieku. W miejscu dzisiejszego zamku w XI wieku istniał drewniano-ziemny gród o konstrukcji izbicowej, zbudowany w czasach panowania Bolesława Śmiałego lub Władysława Hermana. W XIV wieku książę mazowiecki Janusz I rozkazał w miejscu przestarzałego grodu wznieść ceglany zamek, który wybudowano w latach 1388–1410. Od 1547 roku zamek podlegał królowej Bonie, która nakazała wymianę drewnianej zabudowy dziedzińca na murowaną. Powstała wtedy tzw. rezydencja Bony, czyli pałac o wymiarach 10 × 30 metrów. W czasie potopu szwedzkiego zamek został zdewastowany. W XVIII wieku podjęto próbę remontu zamku (wtedy zbudowano most przez fosę) w celu umieszczenia w nim sądu grodzkiego i ziemskiego wraz z archiwum. Jednak po trzecim rozbiorze Polski i zajęciu Czerska przez Prusaków mury zostały częściowo zburzone. Od tego czasu zamek jest zrujnowany.
Zamek zbudowano na planie nieregularnym, wyznaczonym przez obwód wałów wcześniej istniejącego na jego miejscu grodu ziemnego. Brama wjazdowa do zamku została zlokalizowana w monumentalnej 22-metrowej wieży gotyckiej zbudowanej na planie czworoboku. W wieży tej mieściła się komnata burgrabiego. Dwie wieże cylindryczne w czasach książąt mazowieckich miały wysokość murów obwodowych. Wieże te po przyłączeniu ziemi czerskiej do Korony w 1526 roku nadbudowano do dzisiejszej wysokości. Wieża południowo-zachodnia o wysokości 24 metrów miała wejście prowadzące z murów, a w jej przyziemiu znajdowała się cela więzienna. Wieża zachodnia była dostępna z dziedzińca.
Do dzisiaj zachowana została większość murów zamku oraz wszystkie trzy wieże (Brama, Południowa i Zachodnia), z których można podziwiać panoramę okolicy. W obrębie murów znajdują się fundamenty zamkowego kościoła pw. św. Piotra. Murowana zabudowa z XVI wieku nie zachowała się. Obecnie zamek udostępniony jest zwiedzającym.